Ukrayna savaşı: Rusya’nın Kiev’in işgali için gönderdiği 56 km’lik zırhlı konvoyun hikayesi

BBC ekibi, aralarında askeri personel, ulusal ve uluslararası istihbarat servisleri, siviller, gaziler ve bölge savunma görevlileri de dahil olmak üzere konvoyla temasa geçen çok sayıda kişiyle görüştü. Ekip ayrıca bazı Rus haritalarına ve belgelerine erişim sağladı. Tüm bu belgeler konvoyun planına işaret ediyor ve neden başarısız olduğuna şaşırtıcı bir ışık tutuyordu.

Hikaye, Ukrayna’nın Beyaz Rusya ile olan kuzey sınırında başlıyor.

Ukrayna’nın 80. Hava Taarruz Tugayı’ndan 23 yaşındaki Vladislav, günün ilk sigarasını içmek için dışarı çıktığında gece gökyüzünde parlak ışıklar gördü.

“Ormandan çıkan ışıkları izlediğimi hatırlıyorum. İlk başta araba farları sandım. Ama sonra bunların Grad füzeleri olduğunu anladım, bize ateş ediyordu.

Çernobil’in yasak bölgesinde bulunan ormanın derinliklerinde, ilk Rus araçları sınırı Ukrayna’ya geçtiğinde Vladislav’ın birliğinden bir birlik devriye geziyordu.

“Bütün dünya titriyordu. Hayatında hiç küvete girdin mi? Böyle bir ses yok. Bu çok güçlü bir şey.”

Vladislav ve 80. Tugayı, bir saldırı durumunda planlandığı gibi Çernobil’i bir sonraki büyük şehir olan Ivankiv’e bağlayan köprüyü havaya uçurdu.

Rusların, Vladislav ve birliklerine Kiev’e çekilmeleri için zaman kazandıracak bir baskül köprüsü inşa etmek için zaman harcamaları gerekiyordu.

“Aslında ilk başta şaşırdım, neden onları Çernobil’de durdurmadık diye düşündüm. Ama düşmanımızın kim olduğunu bulmamız gerekiyordu. Biz de öyle yaptık.”

Belarus sınırına bu kadar yakın olan Ukraynalılar ateş açma ve başka bir çatışmayı tetikleme riskini alamadılar. Öncelikleri, askerlerini cepheye sürmeden önce Rusya’nın savaş planını anlamaktı.

Ukrayna Silahlı Kuvvetleri’ne göre, o dönemde basında çıkan birçok haberin aksine, 56 kilometrelik konvoy aslında on ayrı taktik taburdan oluşuyordu.

BBC’nin ulaştığı bir Rus belgesi, saldırının zaman çizelgesini içeriyordu. 1. Tabur, 24 Şubat günü 0400’de Ukrayna’ya girdikten sonra, 1455’e varmaları için doğrudan Kiev’e ilerlemeleri emredildi.

Saldırı büyük ölçüde iki unsura dayanıyordu: gizlilik ve hız.

Bir İngiliz savunma araştırma düşünce kuruluşu olan RUSI’ye göre, başkente saldırı planlarını gizli tutan Rus askerlerinin sayısı, Kiev’in kuzeyindeki Ukrayna kuvvetlerinden 12’de 1 oranında daha fazla olabilir.

Ancak Putin’in gizliliğinin bir bedeli oldu. Hilesi o kadar başarılıydı ki, komutanlarının çoğuna bile işgalden 24 saat öncesine kadar emir verilmemişti.

Taktik olarak, bu onları savunmasız hale getirdi. Yiyecekleri, yakıtları, haritaları yoktu. Ayrıca uygun iletişim araçlarına da sahip değillerdi. Cephaneleri yetersizdi. Onlar da kış şartlarına hazırlıksız yakalandılar.

Yanlış lastik kullanan ve etrafını karla kaplayan Ruslar çamura saplandı. İvankiv’e yakın siviller, Rus askerlerinin Ukraynalı çiftçilerden tanklarını çamurdan çıkarmalarına yardım etmelerini istediğini söylüyor.

Rus araçları, binlerce aracın tek sıra halinde toplanmasını gerektiren yumuşak zeminden kaçınmak için asfalt yolları kullanmak zorunda kaldı.

Ancak taburlar arasındaki sınırlı iletişim kısa sürede trafik sıkışıklığına neden oldu.

Sahadaki bir askeri uzmanın dediği gibi: “Düşman bölgesine asla uzun bir sıra halinde girmezsiniz. Asla.”

Tanık ifadeleri ve Ukrayna ordusunun istihbarat verilerine dayanarak, konvoyun 24 Şubat’tan Mart sonuna kadar kat ettiği rotayı haritalayabildik. Birlikler kamplar arasında seyahat etmekten kaçınırken, konvoyun rotası Kiev’in kuzeyindeki ana yollarda sona erdi.

56 km uzunluğa ulaşan kuyrukta yaklaşık bin tank, 2 bin 400 mekanize piyade aracı ve 10 bin kişinin yanı sıra yiyecek, akaryakıt, petrol ve mühimmat taşıyan onlarca ikmal kamyonu vardı.

Kiev’in kuzeyini ele geçirdikleri sırada yiyecek ve yakıtları tükenen Ruslar, düşmanlarını da hafife aldılar.

Üç gün boyunca Volodymyr Sherbi ve çoğu emekli olan arkadaşları, konvoyun memleketleri Bucha’ya varması için hazırlandı.

Makineli tüfeklerle donanmış yerel halk, tüm yol işaretlerini kaldırdı, kontrol noktaları inşa etti ve yüzlerce Molotof kokteyli hazırladı.

Nihayet Pazar sabahı Rus tankları şehre girdi.

Yaklaşık otuz dakika boyunca, Sherbinin ve diğerleri ellerinde ne varsa tanklarla çatışmaya girdiler.

Şerbin, “İki aracı ateşe verdik ve böylece konvoyu yavaşlatmayı başardık” diyor.

Ama sonra misilleme geldi.

30 yaşındaki Maksim Şokoropar, “Şişe attığımızı görünce ateş etmeye başladılar. “Barmendim, askeri eğitim almadım” diyor.

Bu yarım saatin sonunda Şerbinin’in tüm ekibi vurulmuş ve hastaneye kaldırılmıştı.

Ancak Şerbinin revirden de olsa mücadeleye devam etti. Kiev’in her yerinden sivillerden aldığı konvoy görüntülerini izledi ve Ukraynalı yetkililerle iletişim halinde kaldı.

Hattın diğer ucunda Irpin’in 23 yaşındaki vali yardımcısı Roman Pohorilil vardı.

“Üç gündür uyumadık. Belediye telefon hattında bir kişiyle çalışıyorduk. Konvoyla ilgili telefonlar aldığımızda konvoyun izlemesi gereken rotayı belirleyen sabotajcılar hakkında da bilgi aldık.”

Pohorilil, gündüzleri bir danışman, geceleri ise açık kaynaklı bir istihbarat uzmanıdır. DeepState web sitesinin kurucu ortağı Pohorilil, istihbarat ve sosyal medya verilerini topladı, bu verileri coğrafi olarak konumlandırdı ve ardından kendi sitesinde yeniden yayınladı.

“Ruslar, Kiev’e giderken sosyal medyada videolar paylaşıyordu. Hareketlerini ortaya çıkarmak için videoları yeniden yayınladık. Sadece tribünde oynuyorlardı ama bunu yaparken yakalandılar.”

Ancak Pohorilil, Kiev’e yapılan saldırı sırasında en önemli şeyin birleşik bir Ukrayna duygusu olduğunu söylüyor.

“Herkes bir şekilde bir şeyler yapıyordu. İlk birkaç günün çok yoğun olduğunu kabul ediyorum. Ama sivillere yardım eden emekli askerler vardı. Herkes şehrini savunmak istedi.”

Kiev bölgesindeki tüm şehir ve köylerde, ev yapımı silahlarla donanmış sivillerden mekanize piyade ve topçulara kadar onlarca kişi tarafından yüzlerce konvoy saldırısı gerçekleştirildi.

Ukraynalıların tam aksine, Rus kuvvetleri sahada dinamik kararlar alma konusundaki yetersizliklerini defalarca gösterdiler.

80. Tugay’dan Vladislav şunları söyledi: “Rusların hepsi, üzerlerinde ‘sır’ yazan büyük metal kutular taşıyordu. Bir keresinde bu kutulardan birine pusu kurduk ve el koyduk. Tüm rotalarını gösteren haritalar bulduk. Ondan sonra tüm stratejilerini öğrendik.”

Putin’in gizliliği, sahadaki Rus komutanların savaş planının ölçeği hakkında hiçbir fikri olmadığı anlamına geliyordu.

Ne yazık ki, navigasyon araçları da eskiydi. İstiladan bir yıl sonra BBC ekibi, Rusların geride bıraktığı araçlarda 1960’lar ve 1970’lere kadar uzanan haritalar bulmaya devam etti. O haritalarda olmayan birçok şehir bugün var. Birlikler arasında iletişim kurmanın çok eski bir yolu olan semafor bayrakları da bulduk.

Ukrayna direnişinin başarılı taktiklerinden biri, konvoyun önündeki köprüleri ve bentleri havaya uçurmaktı. Bu nedenle Ruslardan rotalarını değiştirmeleri istendi. Eski haritalara güvenen ve üsleriyle iletişim kurmakta güçlük çeken Rus birlikleri, birçok kez kararsızlıktan sakatlandı.

Bazı uydu görüntüleri, Rus araçlarının tabiri caizse sadece daireler çizdiğini gösteriyor.

Ukrayna hava ve topçu saldırılarının baskısı altında, Rus konvoyu sonunda Kiev şehir sınırının hemen dışında durmak zorunda kaldı. Bölgede konuşlanan birliklerin çevresindeki yerleşim yerlerinde yaşayan siviller için bu durum oldukça ürkütücüydü.

Vladislav, “Her yeri yağmaladılar, tüm dükkanları boşalttılar” dedi. Sivilleri de canlı kalkan olarak kullandılar.”

Kiev’in kuzey ve batısındaki birçok köy ve kasabada olup bitenler, Uluslararası Ceza Mahkemesi de dahil olmak üzere birçok yetkili tarafından halen soruşturuluyor.

Kontrol noktasında bulunduğu sırada Rus konvoyundan ateş edildiğini söyleyen Vladislav, “Siviller savaşın ortasında kaldı. Korkunçtu” diyor.

Dört uzun haftadan sonra Ruslar nihayet geri çekilmeye başladı.

Kalan en büyük taburlardan ikisi Hostomel havaalanının yakınına yönlendirildi. Zdvizhivka köyünde terk edilmiş 370 kamyon da topçu ateşi ile imha edildi.

Ukrayna ordusu, 19 Mart’a kadar Rus birliklerini geri püskürtmeye devam etti. Sonra Ruslar Kiev’den tamamen çekildi.

Kiev’e yeni bir saldırı olacağı yönündeki spekülasyonlara rağmen, çoğu uzman, Belarus sınırında geniş çaplı bir Rus askeri konuşlanmaması nedeniyle bunun olası olmadığı konusunda hemfikir.

Rusya, doğuda sanayi merkezi Donbass’a doğru ilerlemeye, güneyde ise Herson, Melitopol ve Zaporijya bölgelerine saldırmaya devam ediyor.

Ama kuzeyde Ukrayna askerleri insansız keşif uçaklarıyla onları izlemeye devam ediyor.

Çernobil’deki o geceyi her zaman hatırlayacağını dile getiren Vladislav, “Arkadaşımla sigara içmek için dışarı çıktık. Sigaramı bitirdiğimde savaş başladı” diyor.

“Arkadaşımla benim bir hayalimiz var, tıpkı o günkü gibi nöbetimiz başlayacak ve bir sigara daha içerken savaşın bittiğini ve kazandığımızı hissedeceğiz.”

Katkıda bulunanlar: Slava Shramovych, Marcus Buckley, Michael Whelan, Alastair Thompson, Ben Allen ve Tim Coey.