Al Jazeera çalışanları taciz ve zorbalık şikayetleriyle ilgilenilmediğini söylüyor

Suranjana Tewari, BBC Asya Bölgesi Muhabiri

16 yıl boyunca Al Jazeera’da çalıştıktan sonra Yeni Zelanda’nın en büyük haber kuruluşu olan TVNZ’de yeni bir işe başlayan sunucu Kamahl Santamaria 32 gün sonra işinden ayrıldı.

Bu sırada iş yerindeki uygunsuz davranışları hakkındaki iddiaların ortaya çıkmasıyla Santamaria’nın Al Jazeera’daki meslektaşları da şikayetlerini dile getirmeye başladı.

BBC, konuyla ilgili araştırmasında Al Jazeera personeli ve eski çalışanlarıyla görüştü, iddialarla ilgili çeşitli belge ve mesajları inceledi.

Bu araştırmanın sonunda Al Jazeera’nın Katar’ın başkenti Doha’daki ofisinde Santamaria’ya yönelik çok sayıda cinsel taciz iddiası olduğu ortaya çıktı.

Bazı çalışanlar ise tek suçlunun Santamaria olmadığını söyledi.

Çalışanlar aynı zamanda Al Jazeera’daki daha genel çalışma koşullarının “toksik” olduğunu söyleyerek buna benzer taciz, cinsiyetçilik, zorbalık ve ırkçılık şikayetlerinin ciddiye alınmadığını belirtti.

BBC’ye konuşanlar, kariyerlerinin olumsuz etkilenmesinden endişelendikleri için isimlerinin kullanılmasını istemedi ve bu yüzden bu haberdeki isimler değiştirildi.

BBC’nin sorularını doğrudan yanıtlamayan ancak kendi internet sitesinde iddialarla ilgili açıklama yapan Santamaria, “iddiaların bir kısmının doğru, bazılarının ise düpedüz yalan olduğunu” söyledi.

Santamaria, “İnsanları rahatsız edebilecek davranışlarını” kabul etti ve bunlar için özür diledi.

Sunucu aynı zamanda eskiden “flörtöz, samimi, şakacı” ve kabul edilebilir sınırların içinde olduğunu düşündüğü davranışların aslında “öyle olmadığını” söyledi.

BBC, incelemesi sırasında ortaya çıkardığı 22 iddiayla ilgili olarak Al Jazeera’dan görüş almak istedi.

Al Jazeera bu iddiaları tek tek cevaplamadan şu açıklamayı yaptı:

“Dünyanın her yerindeki çalışanlar, kurumumuzun en önemli parçası. Onların güvenliği ve sağlığı önceliğimiz. 95’ten fazla ülkeden çalışanları olan uluslararası bir kuruluş olarak, herkes için sağlıklı ve yapıcı bir çalışma ortamı oluşturmak için çabalıyoruz.”

BBC’ye konuşan ve Al Jazeera’nın Katar ofisinde çalışan bir kişi, bu tür olayları yetkililere bildirmekte zorlandıklarını söyledi.

Basra Körfezi’nin kalbindeki küçük gaz zengini ülke Katar, insan hakları ve cinsiyet eşitliği ihlalleri konusunda birçok defa eleştirildi.

Santamaria, kariyerine Yeni Zelanda’da televizyon sunucusu olarak başladı ve daha sonra 2005 yılında Al Jazeera tarafından Doha’daki ofisinde çalışmak için işe alındı.

Al Jazeera’da hızla yükselen Santamaria’yı tanıyanlar onu, konuşkan ve arkadaş canlısı biri ve “olağanüstü bir sunucu” olarak tanımlıyor.

Al Jazeera’da eskiden genç bir haber yapımcısı olarak çalışan Tory, Santamaria’nın ilgi odağı haline geldiği dönemi anlatıyor.

Tory, Santamaria’nın ona Twitter üzerinden “sarılmaya müsait olduğunu” yazdığı ve tatile gittiğinde onu neden çağırmadığını sorduğu özel mesajlar gönderdiğini paylaşıyor.

BBC’nin incelemesinde Santamaria tarafından gönderilen benzer Twitter, WhatsApp ve e-mail mesajları bulundu.

Tory, “Daha sonra da bana dokunmaya başladı. Omzumu eller, tuhaf bir şekilde sarılır ve en kötüsü yanağımdan öperdi. Birçok kez yüzümden tükürüğünü temizlemek için banyoya gitmek zorunda kaldım” diyor. Santamaria’nın bu davranışlarını birden fazla meslektaşı ve yöneticisiyle paylaştığını belirtiyor. Bu kişiler, aralarında bu konuşmaların gerçekleştiğini doğruluyor.

Tory, “Profesyonel bir adam, iş arkadaşına ne kadar güzel olduğunu söyleyen ve memeleri hakkında yorum yapan mesajlar atmaması konusunda birden fazla kez uyarılmamalı” diyor.

Al Jazeera’da çalışan bir erkek ise Santamaria’nın onu bir defasında zorla dudaklarından öptüğünü anlatıyor.

Bu kişinin iş arkadaşı bu ana şahit olduğunu aktarıyor.

Eskiden Al Jazeera’da çalışan genç bir yapımcı daha, Santamaria’nın onu birçok kişinin önünde boynundan öptüğünü aktarıyor:

“İnsanların onunla bir ilişki yaşadığımı düşünmesinden o kadar korktun ve utandım ki. Henüz işe yeni başlamıştım ve hiç kimseyle bu konuyu konuşamadım.”

Çok sayıda kişi Santamaria’nın davranışlarını doğru bulmadıklarını ancak işe yeni başladıkları için bu konuda konuşmaktan utandıklarını belirtiyor.

Al Jazeera’da dört yıl boyunca dışarıdan çalışan Fiona, Santamaria’nın ofiste ona sarılmaya çalıştığını, cinsel yorumlar yaptığını ve uygunsuz mesajlar attığını anlatıyor.

Bu durumu orta seviye bir yöneticiye bildirdiğini belirten Fiona, yöneticinin “Hala o şekilde davranıyor mu gerçekten?” yanıtını verdiğini söylüyor.

Kısa vadeli bir kontratla çalıştığı için resmi bir şikayette bulunmak istemediğini söyleyen Fiona, Santamaria’ya aldırış etmemesinin önerildiğini belirtiyor.

Fiona ve onun gibi birçok kişi Santamaria hakkındaki şikayetlerinin neden resmi bir soruşturmaya yol açmadığını sorguluyor.

TVNZ, sunucu hakkındaki iddiaları duyar duymaz işe alım sürecini incelediğini ve “önemli” bir sunucuyu işe alım sürecinin doğru şekilde yönetilmediğini açıkladı.

Santamaria’yı işe alan haber yöneticisi ise istifa etti.

BBC, Al Jazeera’da bu olayın Santamaria ve onun çalıştığı ofisten daha kapsamlı bir problem olduğunu tespit etti.

Eskiden Al Jazeera’da haber prodüktörü ve muhabir olan bir kadın, en az iki erkeğin daha onu taciz ettiğini paylaştı; yöneticilerinden bir tanesinin eşi yokken onu evine davet ettiğini anlattı:

“Onu çok katı bir şekilde engellemeye çalışırsam beni işten kovmasından çok korkuyordum.”

Al Jazeera’nın bir başka bölümünde ise çok sayıda kişi orta düzeyde bir yöneticiyi tacizle suçladı.

Bu kişilerden biri söz konusu yönetici için, “Uygun olmayan şeyler söylüyordu. Erkek çalışanlara ne zaman ikinci bir eş alacaklarını veya bekaretlerini kaybedip kaybetmediklerini sorardı. Ramazan döneminde cinsellikten bahsederdi ve başörtüsü takanlara saçlarının ne renk olduğunu sorardı” dedi.

Bölümdeki bir kişinin bu davranışlar yüzünden işten ayrıldığı paylaşıldı.

Bu davranışları sergilediği iddia edilen erkek çalışan artık Al Jazeera’da çalışmıyor.

Eskiden Al Jazeera’da çalışan ve taciz vakaları yüzünden işten ayrıldığını söyleyen David, “Al Jazeera ve Katar’da insanlar bu konuda konuşabileceklerine inanmıyorlar, çok kızgınlar” diyor. Kendisinin ve iş arkadaşlarının bir kadın çalışan tarafından birçok kez alenen aşağılandığını anlatıyor.

David, ekipteki herkesin kadın çalışanın “kaba davranışlarından korktuğunu ancak üst düzey bir yönetici ile arkadaşlığı yüzünden kimsenin şikayet etmediğini” söylüyor.

Bir başka çalışan, “Şoktayız. Durumu anlatmak için toplu travma gibi ifadeler kullanılıyor” diyor.

Doha’da çalışan Liam, çok sayıda personelin “yıllarca” taciz edildiğini belirtiyor.

BBC Al Jazeera’nın Londra ofisinde de benzer vakalar olduğunu öğrendi.

En az iki kişi ise bir başka ofiste, erkek bir çalışanın genç bir kadını iterek onun düşmesine neden olduğu aktarıldı.

David, “Bunları başlatan Kamahl’di” diyor.

Al Jazeera çalışanları, TVNZ olayından sonra Santamaria hakkındaki iddialarla ilgili çeşitli görüşmeler yapıldığını ancak henüz resmi bir soruşturma başlatılmadığını söylüyor.

BBC’nin konuştuğu kişiler, işlerini tehlikeye atmak istemedikleri için açık bir şekilde deneyimlerini paylaşamadıklarını belirtiyor.

Katar’da işe alım sürecinde çalışanların vizesi, çocuklarının okul kayıtları ve kendilerinin yaşam koşulları onları işe alan şirkete bağlanıyor.

Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi’nden Marti Flacks, Katar’da çalışanların bu yüzden bu tür yıpratıcı işlerden ayrılmakta ve bu vakaları bildirmekte zorlandığını belirtiyor.

Al Jazeera bağımsız bir haber kuruluşu olduğunu iddia etse de Katar Emiri tarafından finanse ediliyor.

Gazeteciler, devlet hakkında kapsamlı bir şekilde haber yapamıyor. Ülkede aynı zamanda ifade özgürlüğü basıtırılıyor.

Al Jazeera çalışanları, Santamaria hakkındaki iddiaların gün yüzüne çıkmasının kurumdaki çalışma kültürünü değiştireceğine inanmıyor.

Eskiden Doha’da haber editörü olarak çalışan Katie Turner, “Yönetim ve insan kaynakları bölümü Kamahl Santamaria’nın davranışlarının farkındaydı” diyor.

Katie, kendisinin hiçbir zaman taciz edilmediğini ancak çalıştığı süre boyunca birçok olaya şahit olduğunu paylaşıyor.

İşten ayrıldığında insan kaynaklarıyla görüşme yapan ve bu sırada Santamaria’nın ismini vermekten çekindiğini paylaşan Katie, ona suçlunun bir başkası olup olmadığının sorulduğunu aktarıyor.

“İşte bu anda problemin çok daha büyük olduğunu fark ettim.”

BBC, incelemesi kapsamında 2016 yılında eskiden haber editörü ve şimdi üst düzey yönetici olan bir çalışana atılan ve iş yerinde cinsel taciz, zorbalık, nepotizm ve toksik davranıştan şikayet eden bir e-maili gördü.

Editör şikayet ile ilgileneceğini söylese de en az 10 çalışan, bu durumun farkında olan haber müdürünün Santamaria’yı çalıştırmaya devam ettiğini paylaştı.

BBC’nin görüştüğü çalışanlar, yönetimin bu tür şikayetlerle ilgilenmek için yeterince deneyimli olmadığını ve bu konudaki insan kaynakları politikalarının yeterince açık olmadığını söyledi.

BBC’nin konuyla ilgili sorularını yanıtlayan Al Jazeera, “Taciz karşıtı politikalarımız açık, kapsamlı ve personelimizin kullanımına hazır. Personelimiz tarafından yapılan her resmi şikayet son derece kapsamlı bir şekilde inceleniyor ve ardından uygun düzeltici önlemler alınıyor” dedi.

Çalışanlar, 2022 yılında Al Jazeera gibi bir kurumda ve #MeToo gibi bir küresel hareketten sonra bu politikaların ciddiye alınmamasının, “bağışlayıcı bir çalışma kültürü” olmasının ve “hukukun üstünde görülen kişilerin” kurum tarafından korunmasının çok sinir bozucu olduğunu söylüyor.

Bir çalışan, “2022 yılında üst düzey yöneticilerin bile yapabilecekleri şeylerin bir sınırı var. Al Jazeera’da ise böyle bir sınır yok” dedi.

Tüm mağdurların isimleri, kimliklerini korumak için talep üzerine değiştirildi.